Kada se govori o deformitetima prstiju stopala, pre svega se misli na deformitete II, III i IV prsta. Deformiteti palca predstavljaju poseban entitet, dok su i deformiteti malog prsta posebno objašnjeni, s obzirom na neke specifičnosti.
Klasifikacija deformiteta
U zavisnosti od primarnog mesta razvoja, razlikujemo tri vrste deformiteta:
- čekićasti prsti
- maljičasti prsti
- kandžasti prsti
Čekićasti prsti stopala
Kod čekićastog deformiteta prsta problem je u gornjem međučlanačkom zglobu (PIP). Ovaj zglob je u savijenom položaju, donji medjučlanački zglob (DIP) je opružen, dok je zglob između kosti donožja i gornjeg članka prsta (MCP) u normalnom ili opruženom položaju. Ovo je najčešći oblik deformiteta prstiju a najčešće je deformitetom zahvaćen drugi prst.
Maljičasti prsti stopala
Kod maljičastog deformiteta prsta, problem je u donjem međučlanačkom zglobu (DIP) koji je u savijenom položaju. Uzrok je u spazmu tetive pregibača prsta ili sekudarno, usled rascepa tetive opružača.
Kandžasti prsti stopala
Kandžasti deformitet nastaje u zglobu između kosti donožja i gornjeg članka prsta (MCP). Ovaj zglob je u preterano opruženom položaju, prst je savijen na gore, što za posledicu ima savijenost prsta u gornjem i donjem međučlanačkom zglobu - prst je savijen ka tabanu u donja dva članka. Deformitet obično zahvata više prstiju i često je obostran. Uzrok je najčešće upalni proces u zglobu, trauma ili predviđen kompartment sindrom potkolenice koji zahvata duboki zadnji kompartman. Može se javiti uz deformitet udubljenog stopala, kod neuromišićnih oboljenja ili zapaljenskih artropatija.
Uzrok pojave deformiteta prstiju
Deformiteti prstiju stopala uglavnom su rezultat neravnoteže mišića koji vrše pritisak na tetive i zglobove prstiju. Mišići rade u parovima kako bi ispravljali i savijali prste na nogama. Ako je nožni prst savijen u jednom položaju dugo vremena, mišići i zglobovi se zatežu, skraćuju i prst se ne može ispružiti.
Nošenje neadekvatne obuće je čest uzrok ove neravnoteže. Cipele koje se sužavaju na vrhu prema prstima guraju manje prste u savijeni položaj. Prsti se trljaju o cipelu, što dovodi do stvaranja kurjih očiju i žuljeva, što dodatno pogoršava stanje. Cipele sa višom petom vrše pritisak na stopalo prema dole i guraju prste ka zidovima cipele, povećavajući pritisak i savijajući prste na stopalima. Rezultat na kraju je da mišići prsta stopala više ne mogu ispraviti prst.
Rizik od razvoja deformiteta prstiju stopala raste tokom starenja, češće je prisutan kod žena, pominje se i nasledna komponenta, a ukoliko je jedan prst duži od drugih, rizik za razvoj nekog od deformiteta značajno raste.
U početku nastanka deformitet je fleksibilan, odnosno stanje se može vratiti u prvobitni položaj lečenjem i prst se može ispraviti, ali kako se oboljenje ne leči deformitet postaje rigidan, nekorektibilan.
Simptomi
Deformisan prst je bolan, posebno pri pokretima, hodu i nošenju obuće. Ostali simptomi mogu da uključuju:
- otok i crvenilo
- nemogućnost ispravljanja prsta
- teškoće u hodanju
- kurje oči i žuljevi na vrhu deformiteta ili na vrhu prsta
Dijagnostika
Klinički pregled
Klinički pregledom uočava se deformitet, žuljevi i bolnost na dodir prsta stopala. Na osnovu kliničkog pregleda može se odrediti da li je deformitet fleksibilan ili rigidan i shodno tome izabrati adekvatan plan lečenja.
Radiografija
Radiografija je uglavnom dovoljna dijagnostička procedura. Radi se u standardna tri pravca i na osnovu radiografije se uočava vrsta deformiteta i eventualno uzrok nastanka deformiteta.
Lečenje deformiteta prstiju
Nehirurško lečenje
U ranim fazama nastanka deformiteta - kada je zglob još uvek fleksibilan - lečenje se obično sastoji od:
- nošenja adekvatne obuće, obično pola broja duže cipele od najdužeg prsta, sa mekanim uloškom koji postavlja stopalo u fiziološki položaj
- vežbi istezanja i jačanja mišića stopala
- nošenja ortoza i silikonskih umetaka u cilju ispravljanja deformiteta
Hirurško lečenje
Ukoliko neoperativno lečenje nije dovelo do ublažavanja simptoma ili je deformitet rigidan i nekorektibilan, preopručuje se hirurško lečenje.
Hirurško lečenje podrazumeva kombinaciju više hirurških procedura u zavisnosti od vrste i stepena deformiteta. Najčešće se radi o presecanju ili produženju skraćene tetive prsta, transferu tetiva i nekom od artroplastičnih procedura (isecanje zgloba, korekcija pozicije zgloba ili ukočenje) u cilju ispravljanja deformiteta prsta
